کنترل خسارت کرم خوشه خوار انگور (Lobesia botrana) به روش اخلال در جفت یابی در منطقه جلفا
انگور يكي از محصولات مهم کشاورزي در كشور بوده كه به صورت‌هاي گوناگون مورد استفاده قرار مي‌گيرد. سطح زير کشت تاکستانهاي کشور 207537 هکتار و توليد سالانه‌ي انگور در ايران بالغ بر دو ميليون تن می¬باشد(FAO, 2013). کرم‌خوشه‌خوار انگور يکي از آفات کلیدی تاکستانهاي جهان و همينطور ايران است. خسارت آن در کشور، همواره بالاتر از سطح زيان اقتصادي آفت بوده و در بعضي از سالهاي زراعي به بيش از 90 درصد نيز مي‌رسد. در حال حاضر مطمئن‌ترين روش مهار اين آفت، استفاده از حشره‌کش‌هاي شيميايي مصنوعي است. اين عمل در صورت رعايت تمام نكات فني از جمله پيش‌آگاهي دقيق و به موقع آفت حداقل به تعداد نسل‌هاي متشكله آن بايد تكرار گردد. استفاده گسترده از حشره¬کش¬ها باعث ايجاد مقاومت در اين حشره شده و آثار سوء بر روي عوامل زيستي محيط خواهد داشت. همچنين باقيمانده احتمالی سموم در محصول كه قسمت قابل توجهي از آن به صورت تازه خوري مصرف می¬شود و از طرفي توقعات کشورهاي وارد کننده فرآورده‌هاي انگور به ويژه کشمش به ميزان باقيمانده سموم و تقاضاي محصول سالم، استفاده از حشره‌کش‌هاي شيميايي مصنوعي در کنترل اين آفت را بيش از پيش با محدوديت مواجه مي‌كند. اين آفت در منطقه جلفا به طور متعارف چهار نسل در سال داشته و قطعا در صورت استفاده از تيمارهاي شيميايي مي‌بايست حداقل چهار نوبت از انواع سموم حشره‌كش استفاده نمود. طبيعي است كه استفاده از اين نوع تركيبات به طور متوسط در ماه يك نوبت هزينه توليد را افزايش داده و نگراني‌هاي فوق‌الذكر را دنبال خواهد داشت. جاي دارد كه به دليل اهميت استراتژيك منطقه جلفا و باغات تازه احداث دشت گرديان و اقدام در توليد محصول سالم، کارآيي ساير روش‌هاي جايگزين به ويژه آنهايي كه منشأ بيولوژيك داشته و هيچ گونه باقيمانده بر روي محصول بر جای باقی نمی¬گذارند، در شرايط موجود ارزيابي گردد. يكي از مهمترين روش¬های جايگزين استفاده از ترکیبات جلب کننده¬ی اختصاصی مانند فرمون‌هاي جنسي است. در اين پروژه کارايي محصول تجاري Isonet-L (ساخت شرکت Shin-Etsu، ژاپن) بر اساس فرومون جنسي پروانه کرم خوشه خوار انگور به روش اخلال در جفت‌يابي در شهرستان جلفا (دشت گرديان) در يك باغ دو هكتاري بعلاوه دو رديف از دو باغ همجوار به عمق 5 متر ( حدود 5/2 هكتار) انجام پذيرفت. در اين روش به ازاي هر هكتار 500 پخش‌كننده به فواصل مساوي در ابتداي فصل زراعي 1395 نصب گرديد(شكل1). کارايي اين روش كنترلي به دو صورت زير ارزيابي شد.الف) در باغ تيمار و باغ مشابه آن كه آفت كرم خوشه‌خوار به صورت متعارف و توسط زارع كنترل مي‌شود، در هر كدام دو تله‌ي Monitoring نصب شده و تعداد شكار آنها در طول فصل شمارش و يادداشت گرديد(شكل2). ب) پايش خوشه‌هاي خسارت ديده توسط آفت در باغ تيمار شده با فرمون جنسي مصنوعي در دو نوبت (10-12 روز بعد اوج پرواز حشرات كامل نسل 2 و 3 آفت) كه در اين روش 100 خوشه به صورت تصادفي از نقاط مختلف باغ مورد معاينه قرار گرفت.نتايج نشان داد كه تله‌هاي ردياب نصب شده در قطعه فرمون هيچ شكاري نداشت. در حاليكه تله‌هاي نصب شده در باغ شاهد به طور مرتب شكار داشت. عدم شكار تله‌هاي ردياب در اين باغ اين فرضيه را قوت مي‌بخشد كه محيط باغ در طول فصل كاملاً اشباع از فرمون جنسي بوده و با احتمال قوي حشرات نر آفت در طول فصل قادر به رديابي ماده‌ها نگرديده‌اند. بنابراين افراد ماده قادر به توليد تخم نشده و يا در صورت توليد نيز آنها غير بارور خواهند بود. پايش ميوه‌هاي آلوده در هر دو نوبت نمونه‌برداري حاكي بود كه در هر دو نوبت، ميوه‌ي آلوده به آفت در سطح باغ مشاهده نشد. شايان ذكر است كه وقوع بارش شديد تگرگ در 26 خرداد ماه موجب صدمه زياد به ميوه‌ها گرديده بود كه در نتيجه‌ي آن خوشه‌ها به شدت تنك شده بود. بر اين اساس احتمال آن وجود دارد كه لاروهاي آفت شرايط لازم براي استقرار روي خوشه‌ها را نداشته باشند. با این وجود حداقل براساس تله¬های ردیاب، كارايي روش استفاده از ايجاد اختلال در مسير جفت‌يابي حشرات نر آفت در شرايط منطقه تأييد مي‌گردد. آمادگي از اين نظر كه اگر خسارت آفت در نسل 3 و 4 به سطح زيان اقتصادي آفت يعني دو درصد رسيد، لازم خواهد بود که يك نوبت محلول پاشي با استفاده از حشره‌كشهاي انتخابی و ایمن برای زیست محیط نظير بي‌تي بهره جست. 10:20:3 1395/8/22